In deze tijden van energiecrisis en klimaatverandering worden huurders overspoeld met allerlei goedbedoelde tips om energie te besparen. Isoleren, dubbelglas, zonnepanelen, kieren dichten, thermostaat een paar graden lager, korter douchen – alle beetjes helpen. Maar volgens huurder en activist Cok Oostveen speelt er meer op het gebied van de energietransitie. Dat noemt hij een lang en ingewikkeld verhaal. Om het kort en overzichtelijk te houden formuleert hij hieronder een ideologisch betoog, met een aantal krachtige voorbeelden.
Een betoog van huurder en activist Cok Oostveen.
Als gevolg van veertig jaar neoliberalisme in politiek Den Haag zijn de huren te sterk gestegen. Onder andere door de verhuurderheffing, het oppompen van het puntenstelsel, te hoge aanvangshuren en de scherpe scheiding tussen sociale verhuur en de vrije sector. De markt zou alle problemen oplossen. Het tegendeel is waar. De markt heeft het wonen verziekt en de wooncrisis veroorzaakt! Maar dit terzijde.
Allereerst het misverstand dat de energietransitie alleen de omschakeling is van gas, benzine en andere fossiele brandstoffen naar zogenaamde hernieuwbare energie en groene stroom. Het is ook de bedoeling om minder energie te verbruiken. Dus niet alleen schoner maar ook minder; minder autorijden, minder vliegen, meer dingen zelf doen, op eigen kracht, zoals meer fietsen en meer lopen.
Wat dat betreft leven we in een ‘gemaksmaatschappij’. Overal is gemaksapparatuur voor. Dat wordt ons aangeprezen door reclames. Lekker makkelijk allemaal. Als je er niet aan meedoet tel je niet mee. Waar gaat dit naar toe? Komt er binnenkort een zelfroerend theelepeltje met afstandsbediening op de markt? Het klinkt overdreven maar zo werkt de consumentenmarkt.
Daarnaast bestaat er een overmaat aan ‘diensten’, alles kan worden thuisbezorgd of voor je worden gedaan. Nooit meer koken, nooit meer boodschappen doen, thuiswerken, geen vriendenbezoek meer maar digitaal communiceren. Voor sommigen misschien nog een uurtje sportschool per week. Voor de meesten bewegingsarmoe en overgewicht. Gaan wij de duiven achterna die op hun vaste stek zitten te wachten tot er weer zo’n gek met oud brood langs komt?
En dan de ontwikkeling die overduidelijk zichtbaar is in het straatbeeld. De enorme toename van e-bikes en fat bikes. Oorspronkelijk bedoeld om ouderen en zwakkeren te helpen om langer in beweging te blijven. Nu in gebruik bij veel jongere mensen die goed in staat zijn om zelf de pedalen rond te trappen. Zelfs schoolkinderen rijden binnen de stad elektrisch: de bewegingsarmoe van de toekomst!
Dit kost allemaal veel energie. Kennelijk is er een grote groep mensen die het kunnen betalen. Maar door de grotere vraag naar energie blijven de energieprijzen hoog. Waardoor anderen, in het armere deel van de samenleving, juist in de problemen komen en blijven. Meer solidariteit is wenselijk.
Een soortgelijke discussie hebben we gezien bij de internationale klimaattop over een solidariteitsfonds. Door de hogere uitstoot van rijke landen lopen arme landen flinke klimaatschade op die zij niet kunnen betalen. Maar ook het massaal opkopen van vloeibaar gas door rijke Europese landen zorgt voor hogere prijzen, zodat arme landen buiten de boot vallen en zonder gas komen te zitten. Ook op wereldniveau is meer solidariteit hard nodig.
Een kritische blik op onze consumptiemaatschappij is in dit kader op z’n plaats. De winkelschappen liggen vol. Niet alleen met essentiële dingen, maar ook met veel eigenlijk overbodige extraatjes. En daarbij de vele aanbiedingen, nog goedkoper dan goedkoop. Als we maar ‘kopen kopen kopen!’ blijft de verspilling ook toenemen. Wat overblijft komt terecht bij voedselbanken of wordt weggegooid. De verspilling is al jaren enorm. De massaproductie gaat maar door, meestal ten koste van de kwaliteit, arbeidsomstandigheden, uitputting van de grond, uitputting van grondstoffen en exploitatie van het leven om ons heen. Denk hierbij aan de stikstofproblematiek, de misstanden in de slachterijen, de vele arbeidsmigranten die slecht gehuisvest zijn, de louche uitzendbureaus die hierbij zijn betrokken, enzovoorts.
Bij apparaten uit zich dit op een andere manier. Een belangrijk onderdeel bijvoorbeeld wordt uit de handel gehaald zodat de consument gedwongen wordt een nieuw apparaat te kopen. Bijvoorbeeld een toner voor de printer. Of het apparaat is zodanig geconstrueerd dat reparaties onmogelijk worden. Allemaal verspilling. Dit kost veel energie. Wat dat betreft leven we ook nog eens in een weggooimaatschappij. Recyclen is niet altijd mogelijk.
Wij moeten als ‘consumensen’ veel bewuster worden. Is een aanschaf echt noodzakelijk? Daarbij meer letten op de kwaliteit, de levensduur, valt het te repareren of te recyclen. Bijvoorbeeld: goedkope schoenen gaan vrij snel kapot, terwijl duurdere schoenen vaak veel langer meegaan en bovendien loop je er prettiger op.
Solidariteit is een van de kernvoorwaarden voor de energietransitie. Niet meer ‘ieder voor zich’ en ‘niemand voor ons allen’. Dit individualisme, samen met de markt, leidt alleen maar tot een sterke tweedeling. De sterken en rijken worden sterker en rijker, de rest kijkt toe. Daarom moeten we toe naar minder markt of liever helemaal geen marktwerking. Gewoon meer regulering. Niet alleen op lokaal en landelijk niveau, ook en vooral op wereldniveau.
Dat betekent ook minder macht voor de aandeelhouders, de multinationals en de banken. Er moet veel meer aandacht komen voor het midden- en kleinbedrijf. Bedrijven moeten weer bewust worden van het maatschappelijk belang.
Solidariteit betekent ook dat rijke landen een stap terug moeten doen ten opzichte van arme landen. Hierbij moeten we niet vergeten dat onze rijkdom voortgekomen is uit het koloniale verleden met plundering van grondstoffen en slavernij. Maar het is niet de gewone burger die de stap terug moet doen, maar de ‘rijke elite’.
Concluderend kunnen we stellen dat er anders en duurzamer geproduceerd moet worden, minder en bewuster geconsumeerd, minder energie verbruiken, meer zelf doen op eigen kracht, minder markt en meer regulering. En vooral moeten de rijken een stap terug doen want zij zijn de veroorzakers van de energiecrisis, zij verbruiken en verspillen veel te veel. Wij moeten die solidariteit opeisen, van lokaal niveau tot wereldwijd!