De beslissers en de uitvoerders van beleid zijn ‘hullie’, de politici, de beleidsmakers en de andere ambtenaren. Ze lijken mijlenver op afstand te staan van de doorsnee persoon. Hun besluiten pakken soms goed uit voor de huurders. Maar soms ook niet. Als huurder kunt u problemen onder de aandacht van de beslissers en uitvoerders van beleid brengen. We bespreken diverse manieren om als huurder invloed uit te oefenen op de beslissers en de uitvoerders van beleid.
INHOUD
Wie zijn de beslissers eigenlijk?
Invloed uitoefenen
Stemmen
Demonstreren
Maatschappelijk initiatief
Start een burgerinitiatief
Start een petitie
Zoek contact met een politicus (lobbyen)
Ga bij een actiegroep of politieke partij
Zoek media-aandacht
Stap naar de rechter
Wie zijn de beslissers eigenlijk?
Wie zitten er nu eigenlijk aan de knoppen als het gaat om de huursector? Wie beslist over volkshuisvesting en vastgoed? Wie zijn ‘de beslissers’?
Bestuurders (minister, gedeputeerde, wethouder)
De minister – De Nederlandse regering bestaat uit de koning en de ministers. Hugo de Jonge (CDA) is momenteel (2022) minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Zijn takenpakket valt onder het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Dit ministerie moet ervoor zorgen dat burgers betaalbare, veilige en energiezuinige woningen hebben en dat het daarnaast fijn wonen blijft in Nederland. De Jonge zegt de komende jaren voor goede volkshuisvesting en ruimtelijke ordening te willen zorgen, al worden zijn plannen nog niet juichend ontvangen. Bij volkshuisvesting moet u denken aan het hebben van een fijn en betaalbaar huis. Voor veel mensen is dit nu geen zekerheid en vaak zelfs geen mogelijkheid (denk aan mensen die noodgedwongen in de commerciële sector moeten huren, waardoor ze én bakken met geld kwijt zijn aan de huurprijs én daardoor niet goed kunnen sparen voor een koopwoning). De Jonge vindt dat er veel nieuwe woningen moeten worden gebouwd. Politieke tegenstanders vinden dat er ook naar andere oplossingen moet worden gekeken, zoals het aanpakken van de doorgeslagen marktwerking. Verder moet u als het om ruimtelijke ordening gaat denken aan het feit dat er letterlijk ruimte moet blijven voor de dingen die van algemeen belang zijn. Denk dan aan natuur, recreatiegebieden, waardevol erfgoed (zoals sommige polders) en boerenbedrijven. Daarin moeten keuzes worden gemaakt.
De gedeputeerde – Het college van Gedeputeerde Staten (GS) is het dagelijks bestuur van de provincie Noord-Holland. In dit dagelijks bestuur zitten gedeputeerden en de commissaris van de Koning. De commissaris van de Koning is te vergelijken met de rol van burgemeester, maar dan op het niveau van de provincie. De commissaris is voorzitter van de vergaderingen van de Gedeputeerde Staten (GS) en de Provinciale Staten (PS). Er is in de provincie Noord-Holland ook een bestuurder/gedeputeerde die zich speciaal met wonen bezighoudt. Momenteel (2022) is dit Cees Loggen (VVD). Hij houdt zich ook met ruimtelijke ordening bezig.
De wethouder – Het college van Burgemeester en Wethouders (college van B&W) heeft in Amsterdam momenteel (2022) twee wethouders die zich met wonen bezighouden. Dit zijn Reinier van Dantzig (D66) en Zita Pels (GroenLinks). Reinier van Dantzig houdt zich bezig met woningbouw/vastgoed en ruimtelijke ordening. Zita Pels houdt zich bezig met volkshuisvesting/sociale woningbouw en de energietransitie. Zij geven op gemeentelijk niveau sterk richting aan het Amsterdamse woon- en huurbeleid. Van Dantzig wil bijvoorbeeld duurdere huurwoningen bouwen voor mensen met een gemiddeld inkomen. Marian Everhardt (PvdA) is momenteel (2022) wethouder Wonen in Diemen. Samen met wethouder Hans Prins (Ons Diemen) houdt Everhardt zich met woningbouwlocaties bezig. Prins houdt zich dus ook met ruimtelijke ontwikkeling bezig.
Parlement, Provinciale Staten en de gemeenteraad
Parlement – De volksvertegenwoordiging in Nederland is ons ‘parlement’. We noemen ons parlement de Staten-Generaal. De Staten-Generaal bestaat uit de Tweede Kamer en de Eerste Kamer. Het parlement maakt wetten, samen met de regering. Verder controleert het parlement de regering bij de uitvoering van wetten en bij alle andere zaken. Daarnaast vertegenwoordigt het parlement ons allemaal, de kiezers. Daarom moeten parlementsleden contact houden met de kiezers en hun wensen tot uitdrukking brengen. Door de verschillende politieke partijen wordt verschillend gedacht over de huursector. De rechtse partijen zijn geen voorstander van een sociale huursector. Zo wordt, als het aan de VVD ligt, huren nog duurder en wil D66 de huurtoeslag afschaffen en vertrouwen op de vrije markt. Linkse partijen zoals BIJ1, PvdA, GroenLinks en Partij voor de Dieren zijn wel voor een sterke huursector en voor meer sociale woningen. BIJ1 wil dat huren omlaag gaan en dat mensen meer woonzekerheid krijgen.
Provinciale Staten – Provinciale Staten zijn te vergelijken met het parlement of de gemeenteraad, maar dan voor de provincie. Ze bepalen in grote lijnen wat de provincie gaat doen. De Gedeputeerde Staten worden gecontroleerd door de Provinciale Staten. De provincie Noord-Holland is in 2022 bezig met het Masterplan Wonen. Gedeputeerde Wonen Cees Loggen (VVD) wil met dit plan de woningbouw de komende jaren gaan versnellen en hij belooft plechtig dat hij deze woningen betaalbaar hoopt te houden. Dit zal in samenwerking met de gemeentes gebeuren. De provincies kan locaties aanwijzen waar mag gaan worden gebouwd.
Gemeenteraad – De gemeenteraad is het hoogste beslisorgaan dat een gemeente kent. De gemeenteraad bepaalt in grote lijnen het beleid van een gemeente. Verder controleert de gemeenteraad of het college van burgemeester en wethouders (college van B&W) haar werk goed uitvoert. Daarom moet het college van B&W altijd verantwoording afleggen aan de raad. Raadsleden hebben ook nog de taak om de inwoners van de gemeente te vertegenwoordigen. Daarom moeten ze veel met inwoners in gesprek gaan. Dan krijgen ze te horen wat de wensen zijn van bewoners. Omdat veel raadsleden hun raadswerk erbij doen, bijvoorbeeld naast een baan of carrière, gaan ze niet allemaal even intensief in gesprek met inwoners.
Ambtenaren/beleidsmakers
De overheid is sinds de vorige eeuw steeds meer gaan regelen voor de maatschappij. Er moesten meer voorzieningen komen, meer subsidies worden verstrekt en ook meer belasting worden geheven. Daarvoor waren ambtenaren/beleidsmakers nodig. Zij adviseren over nieuwe wetten en regels en moeten er voor zorgen dat beleid in de praktijk ook goed wordt uitgevoerd. Denk daarbij als het om wonen gaat aan de voorbereiding van grootschalige bouwprojecten door middel van gebiedsplannen, bijvoorbeeld voor de nieuwe wijk Zeeburgereiland in Amsterdam. Tijdens regeerperiodes van rechtse kabinetten zijn ambtenaren ook vaker ideologisch-inhoudelijke lijnen gaan uitzetten, met een voorkeur voor neoliberaal marktdenken en economische bedrijfsmodellen (de ‘BV Nederland’). Ambtenaren kunnen in dienst zijn van het Rijk, de provincies of de gemeenten.
Woningcorporaties
Dat is voor Arcadeleden en aangesloten huurders uiteraard Lieven De Key en dochteronderneming Lieven De Stad BV die het commerciële vastgoed van Lieven de Key exploiteert. Lieven de Key is een eigenzinnige corporatie die de financiën soms centraler zet dan de huurders. Dit geldt zowel voor hun al langer hurende bewoners als voor nieuwe bewoners met een tijdelijk contract. Op stedelijk niveau is er de AFWC, Amsterdamse Federatie van Woning Corporaties. Lieven de Key is daarbij aangesloten. Dit verband heeft onder andere als doel, dat mocht een corporatie zich niet aan gemeentelijke afspraken kunnen houden (de ‘Samenwerkingsafspraken’), de andere corporaties daarbij helpen of ervoor zorgen dat afspraken worden nagekomen. Dat gaat niet altijd goed, blijkt uit de ‘Monitor samenwerkingsafspraken’. Denk dan aan het toch niet laten toenemen van het aantal sociale huurwoningen en het toch niet beperken van het aantal tijdelijke jongerencontracten voor wat grotere woningen binnen en buiten de ring van Amsterdam. Landelijk zijn de corporaties verenigd in AEDES. AEDES adviseert op landelijk niveau het ministerie en geeft ondersteuning aan corporaties.
Projectontwikkelaars
Een projectontwikkelaar is een particuliere onderneming die zich richt op het ontwikkelen en realiseren van bouwprojecten. Dan gaat het bijvoorbeeld om projecten als winkelcentra of kantoorgebouwen, maar ook om woonwijken en zelfs hele nieuwe stadsdelen, zoals Amsterdam Haven-Stad. Projectontwikkelaars zijn machtige marktpartijen die werken op basis van winst. Ze willen daarom zo goedkoop mogelijk zo veel mogelijk nieuwbouwwoningen neerzetten, om die voor zo veel mogelijk geld te verkopen of te verhuren. Hiermee verschilt een projectontwikkelaar van een woningcorporatie, die weliswaar ook moet zorgen voor nieuwbouw maar die moet werken zonder winstoogmerk en bovendien een maatschappelijke functie vervult.
Projectontwikkelaars hebben veel kapitaal en invloed. Ze hebben daardoor twee kanten. Aan de ene kant zijn ze essentieel voor een vitaal woningsegment. Aan de andere kant kunnen ze die juist ziek maken, vooral als ze de vrije hand krijgen. Projectontwikkelaars kunnen te veel drijven op het economische model en daarmee de woonbehoefte van mensen uit het oog verliezen. ‘Mislukte’ woonwijken, zoals de in de jaren zeventig-tachtig uit de grond gestampte Bijlmermeer, en tegenwoordig het ongeremde oprijzen van extreem dure woontorens van 95% beton-glas-staal in Amsterdam Noord, zijn voorbeelden van te veel projectontwikkelaarsvrijheid.
De rechter
Rechters komen op een onafhankelijke en onpartijdige manier tot hun beslissing. Als de regering het niet eens is met een bepaalde uitspraak, kan een rechter niet worden ontslagen. In de grondwet is namelijk opgenomen dat rechters in Nederland voor het leven worden benoemd. Een rechter moet zijn oordeel baseren op basis van wetten, verdragen en jurisprudentie (dat wil zeggen het geheel van uitspraken dat door voorgaande rechters is gedaan). Daarom vinden sommige mensen dat huurders een grote rechtszaak zouden moeten beginnen tegen de overheid, zoals Urgenda dat deed op het gebied van CO2-uitstoot.
Invloed uitoefenen
Hoe kunt u als individu, als groep of als organisatie invloed uitoefenen op de beslissers? Hier een opsomming van mogelijkheden.
Stemmen
Het is belangrijk om goed te onderzoeken welke politieke partijen de positie van huurders willen verbeteren. Veel (rechtse) partijen willen huren duurder en flexibeler maken, andere (linkse) partijen strijden juist voor lagere huren en meer huurzekerheid. Iedereen van 18 jaar of ouder heeft actief kiesrecht. Eén keer in de 4 jaar kunt u stemmen op de politieke partij die uw belangen het beste vertegenwoordigt. U hebt als burger ook passief kiesrecht. Dat betekent dat u u verkiesbaar kan stellen en anderen op u kunt laten stemmen. Hiervoor kunt u zich aansluiten bij een politieke partij of zelf een partij oprichten. Meer informatie over de standpunten van politieke partijen als het om huren gaat (landelijke verkiezingen 2021), is hier te vinden.
Demonstreren
Als u het oneens bent met politieke plannen, kunt u gaan demonstreren. Vaak worden demonstraties georganiseerd door organisaties, maar u kunt ook zelf een demonstratie opzetten. Het recht om te demonstreren is een grondrecht in Nederland. Op zondag 12 september 2021 werd in Amsterdam het Woonprotest georganiseerd. Het Woonprotest was de grootste manifestatie tegen woningnood na de Tweede Wereldoorlog. Op 17 oktober volgde er een demonstratie (Woonopstand) in Rotterdam. Ook in andere grote steden gingen mensen de straat op, bijvoorbeeld in Den Haag (Woonverzet op 13 november) en in Utrecht (Woonprotest 21 november). Deze mensen keren zich tegen de uitholling van de volkshuisvesting. Huurders zijn in de knel komen te zitten en moeten steeds hogere huren ophoesten. Meer informatie over de Woonprotesten is hier te vinden.
Maatschappelijk initiatief
Met een maatschappelijk initiatief kunt u als huurder alleen – of samen met vrienden, familie, buurtbewoners en andere partners – een project opzetten. In overleg met de gemeente, provincie of het Rijk kan zo’n initiatief financieel gesteund worden. Een maatschappelijk initiatief is geschikt op het moment dat u vindt dat er iets ontbreekt in uw straat, buurt, dorp of stad. Maatschappelijke initiatieven kunnen eenmalig zijn maar ook uitgroeien tot een structureel project, eventueel in de vorm van een stichting/organisatie. Een voorbeeld van een maatschappelijk initiatief is ‘Wooncafé 020’. Het wooncafé is een initiatief van bewoners in Amsterdam-Zuid. Elke vierde dinsdag van de maand wordt gesproken over een bepaald thema. Door middel van een nieuwsbrief worden geïnteresseerden op de hoogte gehouden van de laatste ontwikkelingen op het gebied van wonen en huren in Amsterdam en daarbuiten.
Start een burgerinitiatief
U kunt een eigen voorstel aan de Tweede Kamer voorleggen. Dit voorstel moet door de Tweede Kamer in behandeling worden genomen als het voldoet aan bepaalde voorwaarden. Eén van de voorwaarden is dat er een minimum van 40.000 handtekeningen wordt opgehaald. Als u dit aantal handtekeningen hebt verzameld, moet uw onderwerp op de agenda van de Tweede Kamer worden geplaatst. Een burgerinitiatief is een nieuw voorstel, niet een reactie op de wetgeving die de Tweede Kamer al heeft behandeld of nog gaat behandelen. Ook op lokaal niveau is een burgerinitiatief mogelijk. In Amsterdam heet dat een volksinitiatief. Daarvoor moet u minimaal 10.000 handtekeningen (ondersteuningsverklaringen) verzamelen en deze aanbieden aan bijvoorbeeld de wethouder of burgemeester.
Start een petitie
Bent u het niet eens met bepaalde plannen van de rijksoverheid, provincie of gemeente? Of vindt u dat er politieke actie nodig is? U kunt dit de overheid laten weten door een petitie in te dienen. Een petitie is een verzoekschrift aan de overheid. Vaak is het een klacht over het optreden van de overheid. Dat kan gaan over een onderwerp dat veel mensen in de samenleving bezighoudt. Zoals de ongenoegens van een grote groep huurders in Amsterdam Noord. Ieder heeft het recht verzoeken schriftelijk bij het bevoegd gezag in te dienen. Dat staat in artikel 5 van de Grondwet. Dit artikel wordt ook wel ‘het recht van petitie’ genoemd. Er zijn verschillende websites waar u gratis een digitale petitie kunt starten. Bijvoorbeeld petities.nl (die heeft een speciaal ‘loket’ voor Amsterdam), petities.com en petitie24.nl. Met een digitale petitie kunt u ook handtekeningen verzamelen van mensen die het met u eens zijn. Lokaal kunt u een petitie inzetten als hulpmiddel om bij de gemeente een referendum, alternatief burgervoorstel of volksinitiatief af te dwingen. U heeft dan wel veel steunbetuigingen nodig (10.000).
Zoek contact met een politicus (lobbyen)
U probeert hierbij invloed uit te oefenen op de politieke besluitvorming door een politicus te benaderen. U moet dus goed weten welke mensen in dit proces belangrijk zijn en invloed hebben. Een voorbeeld waarbij u contact kan zoeken met politici, is door in te spreken in de gemeenteraad of het stadsdeel. Alle Amsterdammers hebben het recht om de gemeenteraad of het stadsdeel te laten weten wat zij ergens van vinden. Voordat de gemeenteraad een beslissing neemt, worden alle onderwerpen per thema eerst in een zogenaamde ‘raadscommissie’ besproken. Door in te spreken wijst u raadsleden op iets dat u belangrijk vindt. Doel is het beïnvloeden van beleid. Sociale huurder Eva Bollen uit Noord wilde de gemeenteraad laten weten hoe groot de onderhoudsproblemen zijn in haar wijk. Daarom sprak ze in tijdens een vergadering van de raadscommissie Wonen. Eva Bollen wilde dat Lieven de Key de problemen eindelijk eens echt ging aanpakken. Meer informatie over de strijd van Eva Bollen en haar medehuurders (foto) is hier te vinden.
Ga bij een actiegroep of politieke partij
Belangengroepen en actiegroepen proberen druk uit te oefenen op de politiek: zij lobbyen dus ook. U kunt u aansluiten bij een belangengroep wanneer u met anderen eenzelfde belang deelt, bijvoorbeeld als huurder, en u vindt dat er te weinig aandacht is voor uw belangen. Aansluiten bij een actiegroep ligt meer voor de hand als er een gezamenlijk doel is dat u en de anderen op korte termijn willen behalen. Lid worden van een politieke partij is een goede stap als u meer van binnenuit invloed wilt hebben op het politieke proces. Een voorbeeld van een actiegroep is ‘Niet Te Koop’. Deze actiegroep komt al meer dan 86 zaterdagen om 15.00 uur bij elkaar in Amsterdam om te protesteren tegen de verkoop van sociale huurwoningen in de stad. Zij zien tot hun grote ergernis te veel woningen uit de sociale huursector verdwijnen. Andere initiatieven die eveneens op Facebook te vinden zijn en ook voor huurdersbelangen opkomen zijn ‘Nieuw-West in Verzet’, de ‘Bond Precaire Woonvormen’ en ‘Huurders aan het woord’.
Zoek media-aandacht
De media hebben een belangrijke agenderende functie. Veel Kamervragen worden gesteld op basis van kritische artikelen in landelijke en/of regionale kranten en/of programma’s op radio, tv en sociale media. De lokale krant Het Parool en landelijke dagbladen als De Volkskrant en NRC Handelsblad besteden regelmatig aandacht aan woonprotesten, bijvoorbeeld van actiegroep ‘Niet Te Koop’. Ook debatcentrum De Balie creëerde een journalistiek platform speciaal over problemen in de huursector: Huren met Kuren. U kunt als individu ook altijd een ingezonden brief of opiniestuk sturen naar een krant, hoewel u er dan rekening mee moet houden dat de kans dat die geplaatst wordt gering is. Maar niet geschoten… Arcade heeft in het verleden toch wel een aantal opiniestukken in de krant geplaatst gekregen.
Stap naar de rechter
In een democratie kunt u een bestuurder of een andere burger voor de rechter dagen als u met diegene in conflict bent. U kunt de gang naar de rechter ook gebruiken als statement: u wilt duidelijk laten zien dat u het ergens totáál niet mee eens bent. Huurders van een complex op IJburg stapten naar de rechter omdat Lieven de Key niets, nul nada aan de chronische liftstoringen in hun complex deed. Uiteindelijk eiste de rechter dat Lieven de Key de lift herstelde. Huurders van sociale atelierwoningen stapten naar de rechter omdat ze onterecht op straat werden gezet: deze zaak loopt nog.
Arcade gaat zelf ook naar de rechter – Namens alle huurders voerde Arcade zelf ook diverse rechtszaken tegen Lieven de Key. Eén rechtszaak ging over een vastgoedscheiding in een zogenaamd ‘Daeb’-deel (sociale huur) en een ‘niet-Daeb’-deel (vrije sector). Daarbij zou Lieven de Key het beste vastgoed naar de commerciële tak hebben geheveld voor de beste commerciële waardeopbrengst. Volgens de rechter heeft Lieven de Key Arcade daarbij ten onrechte geen instemmingsrecht verleend. Arcade voerde ook een rechtszaak tegen de statutenwijziging van Lieven de Key waarbij de corporatie bepaalde zich in het vervolg te richten op woonstarters (tijdelijke huurcontracten voor jongeren). In hoger beroep werd evenwel toch gemeend dat Lieven de Key zich aan de wet heeft gehouden.
